کد مطلب:211178 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:116
حضرت صادق و نجوم
در اكثر اخبار آل محمد علیهم السلام می بینیم كه مكرر در تعلیم و تربیت خود مخصوصا در روش پرورش روحانی گفته اند ما از آسمانها آگاه تر به زمین هستیم و این مبالغه از این راه نبود كه چون كسی علوم فلكی و سماوی نداشته آنها لاف و گزافی زده باشند بلكه از روی واقعیت و حقیقت بوده زیرا خداوند نقشه عالم را از زیر نظر آنها كه اولیاء او در زمین بوده اند قرار داده و تمام عوالم موجود زیر نظر آنها روشن بود و امیرالمؤمنین مكرر در ندای سلونی قبل ان تفقدونی فرموده از من بپرسید از راه های زمین و آسمان و منظومه های شمسی و افلاك و عناصر و ماه و خورشید كه از آن داناتر از هر كس هستم و هر كس هم می آمد و می پرسید امام علیه السلام در خور فهم او بیان و تعلیم می فرموده و در تفاسیر آیاتی هم كه مربوط به معاد و آخرت و آفتاب و ماه و گردش زمین و آسمان است یا نقاط جغرافیائی زمین را با وضع و محاذات آن در خسوف و كسوف و اوقات ماه و سال بیان می فرموده همه جا دریای مواج علم و دانش بود كه علوم او موج می زد و مادر كتاب جهان اسلام و اسلام در جهان و همچنین در مكتب اسلام بسیاری از این مطالب را نقل كرده ایم اینجا می خواهیم بگوئیم امام صادق علیه السلام كسی است كه از این چشمه سار فیوضات ربانی سیراب گردیده و خود در علم نجوم و هیئت و افلاك و كواكب و سیارات و اقمار و منظومه های شمسی و آثار مترتب بر آنها در مدرسه جعفری طبق اخباری كه در 14 بحار و در كتب وسایل و وافی و غیره موجود است در تفسیر آیات مرتبطه با علوم جوی آن قدر بحث فرموده كه جای هیچ گونه تردید و ابهامی نیست كه ما برای نمونه یك خبر از آن حضرت نقل می كنیم تا شاهد صادق گفتار ما در احاطه علمی امام صادق در نجوم و علوم فلكی و سماوی باشد.
در مناقب از سعید بن جبیر روایت می كند كه هنگامی كه امیرالمؤمنین خواسته اند
[ صفحه 380]
به طرف نهروان برای جنگ با خوارج حركت كند چون به مداین رسیدند دهقانی از منجمین سر راه آن حضرت گرفت عرض كرد امروز ستاره های نحس طلوع كرده و من در حساب نجوم چنان می نگرم كه مثل چنین روزی باید مرد حكیم در گوشه اخفاء به سر برد و از خانه بیرون نرود چه بر او مبارك نباشد و من می ترسم دشمن بر شما ظفریابد.
امام علیه السلام فرمود تو چه فهمیدی؟ آن مرد دهقان گفت:
یومك هذا یوم صعب قد اقترن فیه كوكبان و انكفی فیه المیزان و انقدح من برجك النیران وئیس الحرب لك بمكان
حضرت فرمود ای دهقان منجم آیا می شناسی دیشب صاحب میزان در كدام برج بوده و صاحب سرطان چگونه و چه قدر از اسد طالع شده و حال منظومه ای كه در حركت است چگونه است.
دهقان گفت مرا با این ستارگان اطلاعی نیست بلكه باید در اسطرلاب نظر كنم و از اوضاع آنها خبر دهم.
حضرت امیر علیه السلام تبسمی كرده فرمود وای بر تو با بی علمی از اوضاع و احوال خبر می دهی تو هنوز در مسیر نباتات سرگردانی چگونه حكم بر كواكب می نمائی و از مجاری و مسیر آنها خبر می دهی آنگاه از نام كواكب و ثوابت و سیارات و طلوع و افول آنها پرسید دهقان بی خبر اعتراف به جهل و نادانی خود نمود امام علیه السلام حوادث واقعه را برای او بیان فرموده كه مردی با ذوق بود و وقایع آن شب را برای او تشریح كرد و در این فنون از انتقال پادشاه چین و سوختن خانهای زیگی و خاموش شدن آتشكده فارس و منهدم شدن مناره هند و غرق شدن سراندیب و خراب شدن قلعه اندلس تا اینكه فرموده امشب هفتاد هزار كس فوت می كنند و از آن جمله این شخص است كه اشاره به سوی سعد بن مسعده حارثی نموده كه جاسوس خوارج بود - سعد بن مسعده گمان كرد اشاره فرمود كه او را بگیرید و چون جاسوس بود ترسید همانجا سكته كرد و جان داد - دهقان منجم به خاك افتاد و شهادت به رسالت پیغمبر و ولایت او داد.
سید رضی این روایت را چنین نقل كرده كه چون امام را از حركت به جنگ منع كردند فرمود شماها گمان می كنید ما خائفیم از جنگ من یقین به فتح و فیروزی خود دارم شماها كه هدایت می كنید به ساعات سعد و نحس انكار قرآن می نمائید زیرا قرآن دستور
[ صفحه 381]
فرموده توكل به خدا و استعانت از او بنمائید و در كارها سعی و كوشش نمائید و آنگاه شكر خدا را نموده فرمود ما با ظفر و فتح حركت می كنیم و برای هدایت خلق بسوی حق حركت می نمائیم و به اصحاب خود فرموده از تعلم نجوم بپرهیزید مگر مقداری كه شما را به اوقات و اوضاع آشنا سازد.
فرموده منجم از جهت سعد و نحس گفتن كاهن است و كاهن مثل ساحر است و ساحر مثل كافر است و كافر در آتش است - فرمود نجوم و ستارگان علامت اوقات هستند نه مؤثر بالذات و اثر گفتن ها به تضرع و ابتهال و زاری رفع می گردد.
حضرت صادق علیه السلام پس از نقل این خبر به روایات ابن اسباط حكایاتی نقل می فرماید كه از آن جمله است.
فرمود بین من و مردی منجم زمین مشتركی بود كه باید تقریز و تقسیم و تفكیك شود او كه منجم بود كار را به تأخیر می انداخت می گفت می خواهم ساعتی سعد باشد كه من سهم خوبی را ببرم او می خواست در تقسیم این زمین قسمت مرغوب آن به مناسبت ساعت سعدی نصیب منجم شود و قسمت غیر مرغوب و تیره آن به امام ششم برسد لذا مدتی به تأخیر انداخت و من هم موافقت كردم تا هر ساعتی دلش می خواهد بر سر تقسیم زمین برویم - روز موعود كه با هم رفتیم و قرعه كشیدیم سهمی كه به او اصابت كرد اتفاقا سهمی بود كه زیان آور بود و آن سهم مرغوب نصیب من شد منجم سخت متأثر شد گفت ما رأیت كالیوم قط روزی بدتر از این روز ندیدم زیرا در ساعت خوبی بیرون آمدم و آن ساعت بدر را برای شما گذاشتم فعلا موضوع بعكس شده و بهترین زمین نصیب شما شد من گفتم می خواهی تو را حدیثی بگویم گفت بگو - گفتم:
قال رسول الله من سره ان یدفع الله عنه نحس یومه فلیفتح یومه بصدقه یذهب الله بها عنه نحس یومه و من احب ان یذهب الله عنه نحس لیلته فلیفتح لیلته بصدقة و انی افتتحت خروجی بصدقه فهذا خیر لك من علم النجوم
فرمود جدم رسول خدا فرموده است هر كس بخواهد مسرور شود به نحوستی كه خداوند از او رفع نماید روزش را به صدقه آغاز كند و اگر شب است صدقه بدهد من هم در این روز كه برای خودت سعد و برای من نحس شمردی از خانه كه خارج شدم صدقه دادم و خداوند دفع نحوست را فرمود - ای مرد این صدقه دادن و توكل به خدا بهتر است از علم نجوم و با این اخبار نشان می دهد كه امام صادق نجوم را به چه نحو تعلیم فرموده است.
[ صفحه 382]
در مناقب از سعید بن جبیر روایت می كند كه هنگامی كه امیرالمؤمنین خواسته اند
[ صفحه 380]
به طرف نهروان برای جنگ با خوارج حركت كند چون به مداین رسیدند دهقانی از منجمین سر راه آن حضرت گرفت عرض كرد امروز ستاره های نحس طلوع كرده و من در حساب نجوم چنان می نگرم كه مثل چنین روزی باید مرد حكیم در گوشه اخفاء به سر برد و از خانه بیرون نرود چه بر او مبارك نباشد و من می ترسم دشمن بر شما ظفریابد.
امام علیه السلام فرمود تو چه فهمیدی؟ آن مرد دهقان گفت:
یومك هذا یوم صعب قد اقترن فیه كوكبان و انكفی فیه المیزان و انقدح من برجك النیران وئیس الحرب لك بمكان
حضرت فرمود ای دهقان منجم آیا می شناسی دیشب صاحب میزان در كدام برج بوده و صاحب سرطان چگونه و چه قدر از اسد طالع شده و حال منظومه ای كه در حركت است چگونه است.
دهقان گفت مرا با این ستارگان اطلاعی نیست بلكه باید در اسطرلاب نظر كنم و از اوضاع آنها خبر دهم.
حضرت امیر علیه السلام تبسمی كرده فرمود وای بر تو با بی علمی از اوضاع و احوال خبر می دهی تو هنوز در مسیر نباتات سرگردانی چگونه حكم بر كواكب می نمائی و از مجاری و مسیر آنها خبر می دهی آنگاه از نام كواكب و ثوابت و سیارات و طلوع و افول آنها پرسید دهقان بی خبر اعتراف به جهل و نادانی خود نمود امام علیه السلام حوادث واقعه را برای او بیان فرموده كه مردی با ذوق بود و وقایع آن شب را برای او تشریح كرد و در این فنون از انتقال پادشاه چین و سوختن خانهای زیگی و خاموش شدن آتشكده فارس و منهدم شدن مناره هند و غرق شدن سراندیب و خراب شدن قلعه اندلس تا اینكه فرموده امشب هفتاد هزار كس فوت می كنند و از آن جمله این شخص است كه اشاره به سوی سعد بن مسعده حارثی نموده كه جاسوس خوارج بود - سعد بن مسعده گمان كرد اشاره فرمود كه او را بگیرید و چون جاسوس بود ترسید همانجا سكته كرد و جان داد - دهقان منجم به خاك افتاد و شهادت به رسالت پیغمبر و ولایت او داد.
سید رضی این روایت را چنین نقل كرده كه چون امام را از حركت به جنگ منع كردند فرمود شماها گمان می كنید ما خائفیم از جنگ من یقین به فتح و فیروزی خود دارم شماها كه هدایت می كنید به ساعات سعد و نحس انكار قرآن می نمائید زیرا قرآن دستور
[ صفحه 381]
فرموده توكل به خدا و استعانت از او بنمائید و در كارها سعی و كوشش نمائید و آنگاه شكر خدا را نموده فرمود ما با ظفر و فتح حركت می كنیم و برای هدایت خلق بسوی حق حركت می نمائیم و به اصحاب خود فرموده از تعلم نجوم بپرهیزید مگر مقداری كه شما را به اوقات و اوضاع آشنا سازد.
فرموده منجم از جهت سعد و نحس گفتن كاهن است و كاهن مثل ساحر است و ساحر مثل كافر است و كافر در آتش است - فرمود نجوم و ستارگان علامت اوقات هستند نه مؤثر بالذات و اثر گفتن ها به تضرع و ابتهال و زاری رفع می گردد.
حضرت صادق علیه السلام پس از نقل این خبر به روایات ابن اسباط حكایاتی نقل می فرماید كه از آن جمله است.
فرمود بین من و مردی منجم زمین مشتركی بود كه باید تقریز و تقسیم و تفكیك شود او كه منجم بود كار را به تأخیر می انداخت می گفت می خواهم ساعتی سعد باشد كه من سهم خوبی را ببرم او می خواست در تقسیم این زمین قسمت مرغوب آن به مناسبت ساعت سعدی نصیب منجم شود و قسمت غیر مرغوب و تیره آن به امام ششم برسد لذا مدتی به تأخیر انداخت و من هم موافقت كردم تا هر ساعتی دلش می خواهد بر سر تقسیم زمین برویم - روز موعود كه با هم رفتیم و قرعه كشیدیم سهمی كه به او اصابت كرد اتفاقا سهمی بود كه زیان آور بود و آن سهم مرغوب نصیب من شد منجم سخت متأثر شد گفت ما رأیت كالیوم قط روزی بدتر از این روز ندیدم زیرا در ساعت خوبی بیرون آمدم و آن ساعت بدر را برای شما گذاشتم فعلا موضوع بعكس شده و بهترین زمین نصیب شما شد من گفتم می خواهی تو را حدیثی بگویم گفت بگو - گفتم:
قال رسول الله من سره ان یدفع الله عنه نحس یومه فلیفتح یومه بصدقه یذهب الله بها عنه نحس یومه و من احب ان یذهب الله عنه نحس لیلته فلیفتح لیلته بصدقة و انی افتتحت خروجی بصدقه فهذا خیر لك من علم النجوم
فرمود جدم رسول خدا فرموده است هر كس بخواهد مسرور شود به نحوستی كه خداوند از او رفع نماید روزش را به صدقه آغاز كند و اگر شب است صدقه بدهد من هم در این روز كه برای خودت سعد و برای من نحس شمردی از خانه كه خارج شدم صدقه دادم و خداوند دفع نحوست را فرمود - ای مرد این صدقه دادن و توكل به خدا بهتر است از علم نجوم و با این اخبار نشان می دهد كه امام صادق نجوم را به چه نحو تعلیم فرموده است.
[ صفحه 382]